Samen voetzoeken. Gevonden!

In Voet voor thuis 2 hebben we een oproep gedaan om alle mogelijke uitdrukkingen en zegswijzen waar het woord ‘voet’ een rol speelt op te zoeken en naar ons op te sturen. Een aantal Voetzoekers heeft gereageerd. Graag delen we de resultaten. Eén Voetzoeker heeft er zelfs een literaire vorm voor gevonden. Het zijn voornamelijk uitdrukkingen. Maar er zijn ook allerlei zelfstandige naamwoorden met ‘voet’ er in. Voetzoeker natuurlijk (afgestoken met oud en nieuw ging dat vuurwerk kronkelend over de grond achter je voeten aan), en voetzool. Wie weet er nog een paar? Aanvullingen kun je kwijt bij redactie@voetvanoudheusden.nl

Voet
Tekst: Lodewijk Coenmans

Omdat hij met een voetzoeker in zijn eigen voet had geschoten haalde hij snel een wit voetje bij de arts.
Die voetstoots aannam dat hier sprake was van een voet dwars zetten.
Ondank dat het zo druk was dat patiënten met de voeten buiten hingen ging hij toch voetje voor voetje te werk.
Het had nogal wat voeten in de aarde voordat hij dit voor het voetlicht kon brengen.
Omdat vertrouwen te voet komt duurde het even voor hij het voor zijn voeten kon werpen.
Het was niet zo leuk om het gras voor zijn voeten weg te maaien, maar hij week geen voetbreed en weigerde om zijn voetveeg te zijn.
Want als je met handen en voeten gebonden bent dan moet je de regels wel met voeten treden.
Ze leven nu op voet van oorlog , omdat op gespannen voet leven hetzelfde voelt als met één voet in het graf staan.
Hij had veel beter op kousenvoeten en op staande voet, alles op de voet kunnen volgen.
Dan had hij nu op grote voet kunnen leven terwijl hij toch met hem op goede voet zou staan.
Zoals de gezegdes luiden, beter zijn voeten te kussen dan met zijn voeten te spelen.
Uiteraard is hij nu een ridder te voet geworden, en een Voetgenoot ten voeten uit!

De (voorlopige) lijst van verzamelde ‘voetzinnen’ is tot stand gekomen met bijdragen van Ida Wierenga, Ronald Puister, Kees Molders, Marinus Roelofsen en Lodewijk Coenmans, alsmede de website woorden.org

Verder (voet)zoeken?
Etymologiebank: verzamelpunt van etymologische publicaties over Nederlandse woorden.
Etymologie.nl : online versie van een papieren etymologisch woordenboek, één week gratis toegang na registratie.
Instituut voor de Nederlandse Taal

En, omdat we een geschiedkundige vereniging zijn: Historiek (leuke website overigens) publiceerde een mooie lijst historische uitdrukkingen… en scheldwoorden!

1. aan de ene voet een schoen, de ander blootvoets : evenwicht is voornaamst
2. aan de voeten van Gamaliël zitten : aandachtig luisteren naar de les die een wijs persoon meegeeft
3. aan handen en voeten gebonden zijn : geen kant op kunnen
4. aan iemands voeten liggen : iemand vereren, een absolute fan van iemand zijn
5. als het voeten heeft : als de omstandigheden gunstig zijn
6. dat heeft nogal wat voeten in de aarde : dat heeft veel tijd en energie nodig
7. de regels met voeten treden : regels (in ruime mate) overtreden, voorschriften (helemaal) niet opvolgen
8. (iemand) de voet dwars zetten : (iemand) tegenwerken, iets verhinderen of bemoeilijken
9. een reus op lemen voeten : schijnbaar sterk maar in feite zwak
10. een ridder te voet zijn : niets meer hebben (‘Hij is ridder te voet geworden’ : zijn rijkdom is verdwenen)
11. een voet in de stijgbeugel hebben : klaar om aan een (grootse) loopbaan te beginnen; uitzicht hebben op bevordering
12. iemands voetveeg zijn : zich alles moeten laten welgevallen van een persoon; gebruikt worden voor minderwaardige klusjes
13. een wit voetje halen : een goede indruk willen maken op superieuren/leidinggevenden
14. geen voet verzetten : niet bewegen; niets willen doen
15. geen voetbreed wijken : op je standpunt blijven staan; onwrikbaar zijn
16. het gras voor de voeten wegmaaien : iemand de woorden uit de mond nemen / iemand kansen ontnemen door het gevraagde eerder te bieden
17. het (ook wel: een ziekte/ongeluk) komt te paard en het gaat te voet : een omstandigheid (bijvoorbeeld ziekte of ander ongeluk) komt vaak heel plotseling op, maar het duurt lang voordat de situatie weer normaal is (men weer hersteld is)
18. vertrouwen komt te voet en gaat te paard : het is makkelijker om iemands vertrouwen te schaden, dan te verkrijgen
19. iemand de voet(en) kussen : onderdanig zijn
20. iemand de voet lichten : iemand (op achterbakse manier) iets afnemen, iemand doen mislukken
21. iemand de voeten spoelen : iemand overboord gooien; iemand laten verdrinken
22. iemand iets voor de voeten werpen/gooien : iemand met iets confronteren; iemand ergens van beschuldigen
23. iemand voor de voeten spugen : iemand beledigen
24. iemand van het hoofd tot de voeten meten : iemand heel nauwkeurig onderzoeken
25. in iemands voetstappen treden/iemands voetstappen drukken : iemands voorbeeld getrouw volgen; iemands positie (beroep) navolgen
26. iets voetstoots aannemen : iets geloven zonder bewijs
27. iets voor het voetlicht brengen/voor het voetlicht staan: iets onder de aandacht brengen; in de aandacht staan
28. je kunt niet met twee voeten in één sok : twee onverenigbare zaken kunnen niet worden gecombineerd
29. jong te paard, oud te voet : als je in je jeugd erg wordt verwend, krijg je het op latere leeftijd niet meer zo gemakkelijk; wie in zijn jonge jaren verkwistend is, moet op zijn oude dag zuinig zijn
30. met één voet in het graf staan : iemand gaat bijna dood
31. met iemand zijn voeten spelen : iemand voor de gek houden
32. onder de voet (ge)raken : uitgeput raken; ziek worden; vallen
33. op de voet volgen : stap voor stap (alle activiteiten) volgen
34. op dezelfde voet voortzetten : op dezelfde manier doorgaan
35. op goede/gespannen voet zijn/staan met iemand : gemakkelijk/moeilijk met elkaar omgaan, geen ruzie/ruzie hebben
36. op grote voet leven : veel geld uitgeven
37. op kousenvoeten : stilletjes, ongemerkt
38. op staande voet : onmiddellijk, met onmiddellijke ingang
39. op voet van oorlog zijn/leven/staan : langere tijd in onmin leven/hevige ruzie hebben
40. reageren/stemmen met de voeten : door ergens (ook: bij het stembureau) weg te gaan, weg te blijven of niet meer terug te keren, aangeven dat men niet tevreden is;
41. ten voeten uit : letterlijk: de volledige gestalte is afgebeeld; figuurlijk: een getrouwe persoonsbeschrijving
42. van zijn voetstuk stoten/vallen: de macht ontnemen; ontmaskeren/de macht kwijtraken/ontmaskerd worden
43. vaste grond onder de voeten hebben/krijgen : weten waar je op steunt; in een goede positie verkeren; iets gedaan krijgen en/of als gebruikelijk beschouwd gaan worden
44. iemand/iets een voet(je) geven: iemand (vooruit) helpen; begunstigen; denkbeelden en gevoelens gelegenheid geven om als gebruikelijk gezien te worden
45. ‘Vliegt de blauwvoet storm op zee’ : leuze van de Vlaamse nationalisten (ontleend aan de schrijver Hendrik Conscience)
46. voet bij stuk houden : niet toegeven, bij de eigen ideeën blijven
47. ‘Wie weet waarom de ganzen blootsvoets gaan?’ : alles heeft een reden, ook al is die niet altijd even duidelijk
48. zich in de eigen voet schieten : zichzelf benadelen
49. zich uit de voeten maken : maken dat men wegkomt
50. op geen voeten of vamen na : bij lange na niet
51. ‘Dat gaat zover als ’t voeten heeft’ : dat gaat niet altijd door; er komt een eind aan.
52. ”t Is lustig te voet gaan voor die ’t peerd bij de toom heeft’ :  het is gemakkelijk een stapje terug te doen als je er al warmpjes bij zit (uitspraak van Guido Gezelle)
53. ‘Hij heeft natte voeten’ : hij is dronken
54. Voor iemand te voet vallen : zich aan iemand onderwerpen
55. iemand een voetje geven : iemand vooruit of omhoog helpen
56. voetje voor voetje : omzichtig; stapje voor stapje
57. te voet (gaan) : lopend, lopen
58. Voetgenoot zijn : lid zijn van het historisch genootschap A.W.K Voet van Oudheusden in Culemborg